سلطانیه، بلندترین گنبد آجری جهان مقبره اولجایتو محمد معروف به گنبد سلطانیه که یکی از شاهکارهای هنر معماری ایران و دنیای اسلام به شمار میآید، در چهل کیلومتری جنوب شرقی شهرستان زنجان و در شهر سلطانیه واقع شده است. این بنای معظّم در جنوب راه تهران ـ تبریز با فاصلة حدود ۵ کیلومتری جاده اصلی در دشت مسطّح سلطانیه هنوز برپاست. تاریخ بنا: مطابق نوشتههای آشوری، در سدة هشتم قبل از میلاد قوم ساکاراتیها در دشت سلطانیه سکونت داشتهاند ،در زمان فرمانروایان دولت ماد، نام این محل «اریباد» بوده و پارتیان آن را «ارساس» نامیدهاند، از این تاریخ به بعد تا دورة مغول اطلاع دقیقی از منطقة سلطانیه در دست نیست. حمدالله مستوفی در وصف سلطانیه در کتاب نزهة القلوب مینویسد : این محل قبل از سلطنت سلطان محمد خدابنده به نام شهریاز یا شهریار موسوم بوده است . این ناحیه در زمان ایلخانان مغول آباد میگردد و قبل از آن ،جز جلگهای وسیع با مراتع سبز و خرم و شکارگاههای متعدد و متنوع ،چیز دیگری نبوده است .سلاطین مغول پس از استقرار در ایران و پایتخت قرار دادن تبریز، اغلب برای گذراندن ایام و به عزم شکار به این منطقه روی میآوردند. به جهت وضع طبیعی این ناحیه ،ارغون خان به آقاخان فرزند هولاکوخان ،چهارمین سلطان مغول، فرمان صادر میکند که شهری مناسب در سلطانیه ایجاد نماید، این دستور اجرا میشود و در سال ۱۲۷۰ میلادی این دشت حاصلخیز به عنوان محل شهر جدید انتخاب میشود و عملیات ساختمانی دیوار شهر آغاز میگردد . عمر ارغون کفاف نمیدهد و پس از مرگ او غازان خان ، فرزندش ، به سلطنت میرسد و دنبالة کارِ پدر را ادامه میدهد. بعد از غازانخان هم ، برادر و فرزندانش نسبت به توسعة شهر اقدام کردند. اما اهمیت این شهر در زمان سلطان محمد خدابنده که به سال ۷۰۳ هجری قمری به سلطنت رسید، به اوج خود میرسد. به دستور وی شهر بزرگ میشود و به نام سلطانیه (یعنی مقر سلطنت پادشاهان مغول) نامگذاری میشود. از این تاریخ به بعد این شهر به این نام شهرت پیدا میکند و سلطانیه مرکز تجارت، صنعت، هنر و سیاست آن زمان میشود، به طوری که حمدالله مستوفی ادعا کرده است: «سلطانیه مرکز واقعی ایران در زمان سلطان محمد خدابنده بود و این جا را به نام «میانه ایران زمین» خوانده است» و اضافه میکند که «در این تاریخ در هیچ شهری از ایران ساختمانهای باشکوه و معظمی مانند سلطانیه دیده نمیشود. و شهر سلطانیه در این زمان از هر لحاظ به اوج ترقی و شکوفایی خود رسیده است ». اما این جلال و شکوه دیری نپایید و عروس شهرهای ایران پس از مرگ سلطان محمد به سال ۷۱۶ هجری رو به زوال میگذارد. بعد از اولجایتو محمّد (خدابنده) با این که شهر مقر حکومت ابو سعید بهادرخان فرزند سلطان خدابنده گردید ولی رونق و صفای این پایتخت کم کم از دست رفت و شهر بزرگ سلطانیه مورد بی مهری قرار گرفت .و سرانجام بر اثر حمله تیمور گورکانی وضع شهر دگرگون و به کلی خالی از سکنه گردید. ولی با این که کلیة ابنیه و آثار محو و نابود گردید ،آرامگاه سلطان محمد خدابنده مورد احترام قرار گرفت و دستبردی به آن زده نشد، به همین جهت امروز، تنها اثر مهمی که در دشت سلطانیه مشاهده میشود همین گنبد معروف است .گنبد سلطانیه که قرنهاست پابرجا و استوار، یکتا و بیرقیب در وسط جلگه خودنمایی میکند، یادگاری است از شهری که روزگاری ، قلب امپراتوری ایلخانان مغول بوده است . و.......
فهرست مطالب مقبره اولجایتو تاریخ بنا: سلاطین مغول پس از استقرار در ایران عمر ارغون اولجایتو محمّد (خدابنده) ایجاد گنبد: شرح مختصر گنبد سلطانیه: بلندای این گنبد با هشت مأذنه گنبد عظیم سلطانیه بر فراز بنای هشت گوشهای از نظر معماری تاریخچه گنبد سلطانیه با به حکومت رسیدن الجایتو عمارتهای عالی بنای گنبد و ارگ سلطنتی پنجره های آهن کوب خانقاه و مدارس و دار السیاده ابواب البّر ( گنبدسلطانیه )، ورودی های اصلی به فضای داخلی تزیینات هنر گچبری ایران ضخامت پوش گنبد مناره ها در هشت زاویه ساختمان بنای گنبد سلطانیه از نظر تزیینات بنا از، تزیین آجری به سه صورت کاشی فیروزه ای نیز در این سبک، تزیینات عوامل تزیینی در گنبد سلطانیه تزیینات کاشیکاری نیز در این بنا تزیینات گنبد سلطانیه کتیبه نویسی کتیبه به رنگ اخرایی در زمینه کرم دلایل وجودی دو لایه تزیینی در بنا تربت خانه با سردابی در زیر کاشیکاری برای تزیین فضا سلطانیه در متون تاریخی ذکر عمارت شهر سلطانیه و بنای قلعه قنقوراولانگ شناسنامه تاریخی سلطانیه منقوش با طرحهای هندسی به رنگ سیاه بنا بر گفته شاردن تاریخچه ای از تداوم استقرار ساختمان شهر سلطانیه روند تکاملی تجدید حیات معماری و شهر سازی هسته مرکزی توسعه معماری و شهرسازی ایلخانی حداقل نتیجه حاصل از این روایت خانقاه و دارالشفاء و دارالضیافه و دارالحفاظ برج و بارو ترسیمی کریرتر هم سنگی نمای حصار قلعه و شمارش تصاویر گنبد سلطانیه پلانهای معماری گنبد سلطانیه مقاطع گنبد سلطانیه نماهای گنبد سلطانیه
|
کلمات کلیدی مرتبط: سلطانیه، بلندترین گنبد آجری جهان , ,فهرست مطالب ,مقبره اولجایتو ,تاریخ بنا: ,سلاطین مغول پس از استقرار در ایران ,عمر ارغون ,اولجایتو محمّد (خدابنده) ,ایجاد گنبد: ,شرح مختصر گنبد سلطانیه: ,بلندای این گنبد با هشت مأذنه ,گنبد عظیم سلطانیه بر فراز بنای هشت گوشهای ,از نظر معما,
|